«Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қоры» АҚ (бұдан әрі – МӘСҚ) Басқарушы директоры М.А. Жаныбеков 2022 жылғы 23-24 ақпан аралығында Әзірбайжан Республикасының астанасы Баку қаласында өткен «ТМД-дағы әлеуметтік реформалар: трендтер, әлеует және шешімдер» Халықаралық конференциясына (бұдан әрі - Конференция) қатысты.
Аталған шараны Халықаралық зейнетақы және әлеуметтік қорлар қауымдастығы (ХЗӘҚҚ) мен Әзірбайжан Республикасы Еңбек және әлеуметтік қорғау министрлігінің Халықты әлеуметтік қорғау мемлекеттік қоры ұйымдастырды.
Конференция жұмысына Ресей Федерациясы, Қазақстан Республикасы, Қырғыз Республикасы, Әзірбайжан Республикасы, Молдова Республикасы, Өзбекстан Республикасы және Тәжікстан Республикасы атынан өкілдік еткен ХЗӘҚҚ мүшелері – зейнетақы және әлеуметтік қорлардың басшылары мен өкілдері қатысты.
Әзірбайжан Республикасының Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрі Сахиль Бабаев мырза конференцияға қатысушыларға алғы сөз сөйлеп, COVID-19 пандемиясының әсерінен туындаған ағымдағы экономикалық жағдайларда осындай шараны өткізудің өзектілігін атап өтті.
Сонымен бірге:
- Халықаралық әлеуметтік қамсыздандыру қауымдастығының (МАСО) Бас хатшысы Марсело Каэтано;
- ХЗӘҚҚ төрағасы, «МӘСҚ» АҚ Бас директоры А.М.Курманов Конференцияға қатысушыларға құттықтау бейне үндеулері де айтылды.
МӘСҚ Басқарушы директоры М.А.Жаныбеков «Қазақстан Республикасындағы міндетті әлеуметтік сақтандыру жүйесінің қазіргі жағдайы мен одан әрі дамыту трендтері» тақырыбында баяндама жасады.
М.А.Жаныбековтың баяндамасында одан арғы трендтер мен даму перспективалары арасында МӘСҚ бенефициарының көрсетілетін мемлекеттік қызметтерді цифрландыру және олардың проактивті сипатын одан әрі тереңдету, жұмыспен қамтудың жаңа форматтарына тартылған адамдардың әлеуметтік сақтандыруға қатысу сипатын оңтайландыру, сондай-ақ төлеушілер мен бенефициарлардың мүдделерінің теңгерімін қамтамасыз ету үшін әділ және теңгерімді тарифтік саясатты қамтамасыз ету жөнінде айтылды.
Конференция жұмысында «Азаматтарға арналған үкімет» Мемлекеттік корпорациясы» КЕАҚ Әлеуметтік және зейнетақымен қамсыздандыруды үйлестіру жөніндегі Орталық филиалы директорының орынбасары Т.М.Әміров Қазақстан Республикасында әлеуметтік сақтандыру саласындағы мемлекеттік қызметтерді көрсетудің әртүрлі форматтарын ұсынып, egov.kz электрондық порталында цифрлық құжаттардың қолжетімділігін атап өтті және Қазақстан Республикасының азаматтары жәрдемақыға онлайн өтініш ресімдей алатын бірнеше мобильді қосымшаларды көрсетті.
Ұлттық әлеуметтік сақтандыру кассасы бас директорының орынбасары С.М.Векверт қатысушыларды зейнетақы жүйесіндегі теңсіздіктерді қысқарту бойынша жүргізілген жұмыстары туралы хабардар етті. Мүмкіндіктерді шектеу бойынша зейнетақы беру шарттарын қайта қарау, жасына байланысты сақтандыру өтілін өзгерту және мүмкіндіктерді шектеу бойынша шектеулер мен ең төменгі зейнетақыны алу басым іс-қимылдардың бірі болып табылады.
Тәжікстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Әлеуметтік сақтандыру және зейнетақы агенттігінің директоры Д. А.Давлатзода өзінің баяндамасында 2030 жылға дейінгі Тәжікстанның зейнетақы жүйесінің негізгі даму бағыттары туралы айтты. Зейнетақы жүйесін дамытудың негізгі бағыттары зейнетақы жүйесінің теңгерімділігін және ұзақ мерзімді қаржылық тұрақтылығын қамтамасыз етуді, қалыптастырылатын зейнетақы құқықтарының олардың қаржылық қамтамасыздандырылу көздерімен теңгерімділігін көрсетуді, мерзімінен бұрын зейнетақы институтын реформалауды, сақтандыру жарналарының төленуіне байланысты болмайтын зейнетақымен қамсыздандырудың жалпы мемлекеттік компонентін енгізуді, нормативтік сақтандыру өтілі мен орташа жалақысы кезінде жоғалтқан табысының 45%-ынан жоғары жасына байланысты зейнетақымен алмастыру коэффициентін тағайындауды, зейнетақы жүйесінің жинақтаушы құрамының тиімділігін арттыру, сондай-ақ отбасылық міндеттері бар жұмыскерлер мен әйелдер үшін мүмкіндіктердің шынайы теңдігін (отбасы мүшелеріне күтім жасауды жүзеге асыруға байланысты отбасылық міндеттерді орындау мәселелерінде гендерлік теңсіздікті) белгілеу болып табылады.
Қырғыз Республикасындағы зейнетақы жүйесін реформалау жөнінде Әлеуметтік қор төрағасының орынбасары Г. М. Джуматаева таныстырып, зейнетақы реформасының мемлекеттік зейнетақымен сақтандыру жүйесін жетілдіру, мемлекеттік әлеуметтік сақтандырудың тариф саясатын жақсарту, жинақтаушы зейнетақы жүйесін ретке келтіру, зейнетақыны тағайындау, төлеу және қайта есептеу рәсімдерін оңайлату және жеделдету, сондай-ақ, Қырғызстан халқымен тұрақты қарым-қатынас орнату және ашықтықты қамтамасыз ету мақсатында Әлеуметтік қордың инновациялық жобалары туралы және зейнетақыларды тағайындау, төлеу және қайта есептеу рәсімдерін автоматтандыру сияқты негізгі бағыттары туралы атап өтті.
Өзбекстан Республикасы Қаржы министрлігі жанындағы Бюджеттен тыс зейнетақы қорының атқарушы директоры А.А. Хайдаров «Әлеуметтік және зейнетақы реформалары» тақырыбында баяндама жасап, адамның ар-намысы мен қадір-қасиетін көтеру және еркін азаматтық қоғамды одан әрі дамыту арқылы гуманистік мемлекет құру, әділеттілік пен Заң үстемдігі принциптерін ел дамуының негізгі және қажетті жағдайына айналдыру, сондай-ақ ұлттық экономиканы жедел дамыту және жоғары өсу қарқынын қамтамасыз ету сияқты Өзбекстанның 2022-2026 жылдарға арналған даму стратегияларын атап өтті.
Ресей Федерациясы Үкіметі жанындағы Қаржы университетінің профессоры және экономика ғылымдарының докторы А.К. Соловьевтің «Зейнеткерлердің әлеуметтік әл-ауқаты: мемлекеттің рөлі және жеке қатысуы» тақырыбындағы баяндамасында сақтандырылушы үшін қаржылық тұрақтылықпен бірге зейнетақы мөлшерінің адекваттылығы, сақтандырушы үшін сақтандыру зейнетақы жүйесінің тиімділік критерийлері атап өтілді.
Пленарлық отырыстың қорытындылары бойынша әлеуметтік реформаларды дамытудың негізгі трендтері мен перспективалары ретінде мынадай тұжырымдар жасауға болады:
- Қазақстандағы әлеуметтік қорлар (МӘСҚ, Бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қоры, Әлеуметтік медициналық сақтандыру қоры) мемлекеттік бюджеттен дербес жұмыс істейді. Сонымен қатар, инвестициялық қызметті жүзеге асыру күтпеген жағдайлар болған жағдайда (оның ішінде – 2020 жылғы пандемия жағдайында) мемлекетті қосымша қаражат резервімен қамтамасыз етеді;
- әлеуметтік қорлар мемлекеттік бюджеттен субвенциялар алуды жалғастыратын және тапшы болып табылатын Әзірбайжан, Ресей, Өзбекстан өкілдері мұндай тәжірибені тиімсіз деп санайды және мемлекеттік бюджетке тәуелділікті азайтуға бағытталған;
- DB (нақты төлемдермен жүйе) және DC (анықталған жарналармен жүйе) компоненттердің, сондай-ақ базалық жәрдемақылардың тең болуын болжайтын әлеуметтік қорғаудың аралас жүйелерін дамыту негізгі тренд болып табылады;
- әлеуметтік жәрдемақылардың деңгейін және қамтылатын тәуекелдер тізбесін арттыру жөніндегі кез келген саяси шешімдер қаржыландыру көздері бөлігінде сараланған және теңгерімді болуы тиіс. Әлеуметтік төлемдердің талап етілетін мөлшерлемелері бизнес пен мемлекеттің консенсус жасаудың мәні болып табылады;
- цифрландыруды тереңдету және мемлекеттік қызметтер көрсетудің проактивті сипаты қазіргі уақыттағы сын-қатерлер мен жалпыға бірдей тенденция болып табылады.
Конференцияның екінші күні ұйымдастырушылар халықты әлеуметтік қорғау және жұмыспен қамту саласындағы мемлекеттік қызметтердің барлық спектрін «бір терезе» қағидаты бойынша жүзеге асыратын "DOST" агенттігінің Баку қаласындағы офисіне апарып тікелей таныстырды. Айта кету керек, біздің елімізге қарағанда Әзірбайжан Республикасындағы осы бағыттағы даму әлі бастапқы сатыда тұр.